سجاده فرش ترکیبی بی نظیر از هنر و مذهب می باشد که به عنوان نوع خاصی از فرش های اسلامی در طول تاریخ طراحی فرش، بافته شده و رواج پیدا کرده اند.
در واقع اگر بخواهیم یکی از جنبه های عبادت در هنر اسلامی را نام ببریم، بی شک فرش های سجاده ای که برای خواندن نماز در نمازخانه ها و مساجد مورد استفاده قرار می گیرند را می توان به عنوان یک نمونه ی برجسته قلمداد کرد.
به طور کلی از هر فرشی می توان با هدف نماز خواندن استفاده کرد ولی آنچه که سجاده فرشرا از نظر شکل ظاهری و قالب برجسته و متمایز می کند، به کار رفتن یک طاق محرابی و بیشتر، نقش و نگارهای شمسه و اسلیمی در آن است.
فرش سجادهبا طرح کاملا یکپارچه و یکدست خود علاوه بر اینکه زیبایی منحصربفردی را به فضای مساجد و نمازخانه ها می دهد، تشخیص قبله را برای نمازگزاران تسهیل کرده و همچنین نظم و هماهنگی خاصی را به صفوف نماز می بخشد.
قابل ذکر است که با توجه به اینکه سجاده فرشها با سفارش بافته می شوند، بر اساس متراژ مورد نیاز مسجد یا نمازخانه تولید می شوند که سطح زمین را کاملا پوشش داده و هیچ گونه فضای خالی را باقی نمی گذارند.
از دیگر مزایای فرش سجاده ایکه به صورت رول بافته و نصب می شود، می توان به جابه جایی راحت و شست وشوی ساده ی آن اشاره کرد.
فرش های سجاده را می توان از نظر شکل ظاهری به دو دسته بندی کلی تقسیم بندی نمود:
1. سجاده فرشمحرابی: همانطور که مشخص است این طرح فرش سجادهدارای یک طرح کلی محراب است که گلدسته ها یا سر ستون هایی در هر دو طرف این طاق محرابی وجود دارند؛ و در نهایت به عنوان تزیین آن، نقش و نگارهای گل و بوته یا شمسه در داخل و خارج محراب، نقش بسته اند.
قبله چه صاف باشد و چه دارای زاویه باشد (کج باشد)، فرش محرابی باید توسط نصاب متخصص کاملا رو به روی قبله نصب گردد. این نوع فرش سجاده ایرا هم به صورت موازی و هم به صورت شطرنجی می توان نصب و اجرا نمود.
در واقع فرش محرابی محبوبترین و پرفروشترین نوع فرش سجادهمی باشد که بیشتر برای مفروش کردن مساجد و نمازخانه ها به کار می رود.
2. فرش سجاده تشریفاتی: در سجاده فرشتشریفاتی هیچ گونه نقش محرابی دیده نمی شود و به طور معمول در قسمت بالای فرش تشریفاتی بافته شده برای مسجد، یک حاشیه جهت قرار گرفتن مهر نمازگزاران وجود دارد. نقش مایه ی اصلی به کار رفته در فرش سجاده ایتشریفاتی معمولا گل و بوته و همچنین اشکال هندسی و اسلیمی می باشد.
به طور کلی اگر بخواهیم که سجاده فرشتشریفاتی را با فرش محرابی مقایسه کنیم، فرش بدون محراب پرتی کمتری دارد و همچنین نیازی نیست که کاملا رو به روی قبله نصب و اجرا شود.
البته نوع دیگری از فرش سجادههم وجود دارد که به آن سجاده فرشیکپارچه گفته می شود که به دلیل مشکلات زیاد در جابه جایی و همچنین هزینه های بسیار بالا جهت بافت، نصب و اجرای آن، بسیار کم و با شرایط بسیار خاصی مورد استفاده قرار می گیرد.